ﺑﻪ وسیله ای ﮐﻪ ﺑﺮای اﻧﺠﺎم اندازه گیری ﻳﺎ اﻧﺪازه گیری های ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ رود وسیله اندازه گیری گویند. مانند خط کش، کولیس، میکرومتر و…
ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ عملیاتی ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ اندازه یک کمیت فیزیکی ﺑﺮاﺳﺎس ﻳﮑﯽ از یکاهای ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ (SI، FPS و…) تعیین ﺷﻮد، اﻧﺪازه گیری ﮔﻮﻳﻨﺪ
کولیس ورنیه (کولیس ورنیه دار) ﺗﻮﺳﻂ ﻳﮏ مهندس رﻳﺎﺿﯽ دان ﻓﺮاﻧﺴﻮی ﺑﻪ ﻧﺎم پیر ورنیه ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺖ اﻳﻦ وسیله اﻣﮑﺎن اندازه گیری اﺑﻌﺎدی ﻗﻄﻌﺎت تا دقت ۰٫۰۲ mm و ۰٫۰۰۱ inch فراهم ﮔﺮدﻳﺪ. ﺑﻪ وسیله انواع کولیس ورنیه می توان اندازه گیری های مختلف را انجام داد. از آن ﺟﻤﻠﻪ اندازه گیری اﻧﻮاع اﺑﻌﺎد داﺧﻠﯽ، ﺧﺎرﺟﯽ، ﻗﻄﺮ، شیار، ﻋﻤﻖ، ﻃﻮل، ﺷﮑﺎف، ارﺗﻔﺎع، ﺿﺨﺎﻣﺖ و… را می توان نام ﺑﺮد.
ورینه این کولیس ها ۱۰ قسمتی است یعنی ۹ قسمت از خط کش را به ۱۰ قسمت مساوی روی ورنیه تقسیم می کنند تا دقت کولیس با استفاده از رابطه r=a/n بدست آید. این رابطه راحت ترین برای بدست آوردن دقت کولیس ها می باشد. در این رابطه:
r دقت کولیس خواهد بود
a قابلیت تفکیک خط کش اصلی که برابر است با ۱ میلیمتر
n تعداد تقسیمات روی ورنیه کولس می باشد.
طبق تعریف می توان گفت اگر ما ۱ را به ۱۰ تقسیم کنیم دقت کولیس ما ۰٫۱ میلیمتر خواهد بود. یعنی r=1/10=0.1 mm
ﮐﻮﻟﻴﺲ ﻫﺎی اﻳﻨﭽﯽ ﺑﺎ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﻔﮑﻴﮏ ۱/۱۲۸ و ۱/۱۰۰۰ اﻳﻨﭻ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد.
کولیس های ورنیه دار ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﺗﻔﺎﺿﻞ قابلیت تفکیک ﺧﻂ ﮐﺶ و ورنیه درﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ. ﺑﺮاﻳﻦ اﺳﺎس ﮐﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﺸﺨﺼﯽ از ﺧﻂ ﮐﺶ اﻧﺘﺨﺎب و روی ورنیه ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﻓﻮاﺻﻞ ﻣﺴﺎوی تقسیم ﻣﯽ ﺷﻮد و از ﺗﻔﺎﺿﻞ اﻧﺪازه تقسیمات ﺧﻂ ﮐﺶ و ورنیه دﻗﺖ کولیس و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت بهتر قابلیت تفکیک کولیس ورنیه ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﻳﺪ.
ﻣﻄﺎﺑﻖ دستورالعمل زﻳﺮ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ کنیم
ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ موقعیتﺧﻂ ﺻﻔﺮ ورنیه ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ تقسیمات ﺧﻂ ﮐﺶ، اندازه های صحیح را ﮐﻪ ﻣﻀﺮﺑﯽ از ۱/۱۶ اینچ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ از روی ﺧﻂ ﮐﺶ کولیس می خوانیم. اﮔﺮ ﺧﻂ ﺻﻔﺮ ورنیه ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺎ ﻳﮑﯽ از ﺧﻄﻮط ﺧﻂ ﮐﺶ هم اﻣﺘﺪاد ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻘﺪار اﻧﺪازه ، ارﻗﺎم اﻋﺸﺎری ﻧﺪارد و ﻣﻘﺪار رؤﻳﺖ ﺷﺪه، اندازه ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳﺖ.
وﻟﯽ ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﺻﻔﺮ ورنیه ﻣﺎ بین دو ﺧﻂ از ﺧﻂ ﮐﺶ ﻗﺮار اﻧﺪازه گیرد ﻋﻤﻞ ﺧﻮاﻧﺪن را ﻣﻄﺎﺑﻖ دستورالعمل زﻳﺮ اداﻣﻪ ﻣﯽ دهیم:
خیلی مختصر اگر بخواهیم موارد ذکر شده بالا را بگیم، یعنی در ابتدای کار، ما مقدار اصلی روی خط کش را خواهیم خواند و سپس به روی ورنیه برای خواندن اعشار عدد خواهیم رفت. مثال های زیر نحوه خواندن کولیس ۱/۱۲۸ اینچ را نشان می دهند.
در این مقاله دقت یا قابلیت تفکیک کولیس‌های ساعتی (عقربه ای) را برای، کولیس‌های ساعتی ۰٫۱ میلیمتر، ۰٫۰۵ میلیمتر، ۰٫۰۲ میلیمتر، ۰٫۰۱ میلیمتر، ۰٫۰۰۱ و ۱/۶۴ اینچ را بررسی خواهیم کرد و خواندن آن‌ها را یاد خواهیم گرفت. دقت مورد نظر با توجه به مشخصات دنده شانه‌ای و چرخدنده و تقسیماتی که برای صفحه مدرج کولیس ساعتی به دست می‌آید، خوانده می‌شود.
یکی از برترین مزیت‌های کولیس‌های ورنیه نسبت به کولیس‌های ساعتی (عقربه دار)، این است که با خرید یک کولیس ورنیه می‌توانیم برای اندازه‌گیری اینچی و میلیمتری استفاده کنیم، چرا که هر دو تقسیم‌بندی در روی یک کولیس بر حسب شرکت سازننده معمولا وجود دارد. ولی در کولیس‌های ساعتی یا میلیمتری را داریم و یا اینچی.
در خواندن این نوع کولیس نیز مثل کولیس ورنیه، اول عدد اصلی را از روی خط کش خوانده و سپس از روی ساعتی که نحوه خواندن آن برای هر دقت و تفکیکی گفته خواهند شد خوانده شده و با هم جمع می‌شوند، تا عدد کامل به دست آید.
کولیس‌های ساعتی یا عقربه‌ای در طول‌های مختلف، معمولا تا ۳۰۰ میلیمتر تولید می‌شوند. ولی نرم استفاده از آن‌ها در کارگاه‌ها، برای میلیمتر، ۱۵۰ و در سیستم اینچی ۶ اینچ می‌باشد. مثلا برای یک شرکت تولیدی، مشخصات کولیس‌های ساعتی یا عقربه‌ای تولیدی به شکل زیر می باشد.
